عاشورا ، نبرد بین حق و باطل

نبرد و جنگ بین حق و باطل همیشه و در همه ی اعصار و زمان ها بوده و هست از زمان آدم و حوا و نبرد بین هابیل و قابیل گرفته  تا به امروز که جنگ بین استکبار و دولت های مستضعف جهان شاهد جنگ و جدال هستیم. اما در این بین دردناکترین واقعه تاریخ که تا ظهور منجی دو عالم داغ آن بر سینه ی مسلمانان و حق جویان عالم می ماند و تنها با ظهور حضرت مهدی (عج) و خونخواهی ایشان  سرد می شود، واقعه روز عاشورا و نبرد بین امام حسین (ع) و سپاه کوفه می باشد.

مختصری درباره واقعه عاشورا

در واقع پس از مرگ معاویه در سال ۶۰ هجری قمری و به مسند حکومت نشستن پسرش یزید در سن ۳۴ سالگی آغاز گر واقعه کربلا و روز عاشورا بوده است. زمانی که یزید بن معاویه به حکومت رسید در صدد گرفتن بیعت از امام حسین(ع) برای برحق نشان دادن خلافت خود بوده است. اما امام حسین ( ع) برای امتناع از این بیعت در ماه رجب آن سال به مقصد مکه، مدینه شهر پیامبر( ص) را با اهل و خانواده ترک کرد و به مدت چهار ماه و تا بعد هشتم ذی حجه سال ۶۰ هجری قمری در مکه اقامت کرد.

در زمان خروج ایشان از مدینه و اقامت در مکه تعدادی نامه ی بیعت از اهالی کوفه همچون حبیب ابن مظاهر و رفاده بن شداد دریافت کرد که از امام حسین(ع)خواسته بودند به کوفه(شهری در عراق در نزدیکی نجف اشرف) بیاید تا با آن حضرت بیعت کنند. امام حسین (ع) هم چون احتمال می داد که جاسوسان و دست نشانده های یزید در مکه ممکن است ایشان را به شهادت برسانند تصمیم به رفتن به شهر کوفه گرفت برای همین قبل از اینکه مراسم حج آن سال را انجام دهد و در زمانی که حاجیان به عرفات می رفتند ایشان حج عمره ای به جا آورده و به سمت عراق حرکت نمودند.

درآن زمان و با به دست گرفتن زمامداری کوفه توسط عبید الله ابن زیاد و ایجاد خفقان در کوفه و سرکوب خواسته مردم کوفه که بیعت با حسین ابن علی (ع)بوده است، واقعه دردناک عاشورا رخ داد.

بستن مسیر بر امام حسین(ع)

امام حسین (ع) قبل از اینکه به کوفه برسد از سرکوبگری ها و سرباز زدن مردم کوفه از بیعت با خبر شد. در آن زمان حر بن یزید ریاحی(از شهدای کربلا پس از توبه در روز عاشورا) فرماندهی  لشکرهزار نفری را به عهده داشت تا از رفتن امام به شهر کوفه ممانعت کند و ایشان را به نزد عبید الله ابن زیاد ببرد، امام از رفتن با حر سرباز زد و تصمیم به برگشت به مدینه گرفت که باز با سپاه حر رو به رو شد.

حر بن یزید ریاحی به امام حسین(ع)گفت که دستور دارم شما را به نزد حاکم کوفه ببرم و اجازه برگشت ندارید و دستور همراهی شما را دارم. حر به امام پیشنهاد داد که راهی جز این دو را برای ادامه مسیر انتخاب نماید  به همین دلیل امام حسین به سمت کربلا حرکت کرد در همان زمان  نامه ای از حاکم کوفه مبنی بر اینکه امام حسین خانواده و جمعی از شیعیانی که با ایشان آمده اند را در منطقه ای بی آب و علف سکنی دهند تا سپاهیان کوفه به آنجا برای نبرد با ایشان بیایند.

 

استقرار امام حسین(ع) در کربلا

امام حسین (ع)که مسیر کربلا را در پیش گرفته بود پس از رسیدن به نینوا قصد توقف داشت که حر مانع شد برای همین به سوی کربلا رهسپار شد و زمانی که به سرزمین کربلا (اول یا دوم محرم سال۶۱ هجری قمری)رسیدند حر به امام گفت که همین جا را منزلگاه قرار بده زیرا به رود فرات نزدیک است امام حسین پس از اطلاع از نام آن منطقه که به کربلا مشهور بود به کاروانیان گفت همین جا فرود می آییم و خیمه هایمان را برپا می کنیم(ایشان در آن زمان زمین کربلا را از مردم آن سرزمین که به غاضریه شهرت داشت به شصت هزار درهم خرید).

پس از آن و اطلاع یافتن عبید الله ابن زیاد از اقامت امام در آن بخش از عراق به ایشان نامه داد که یزید بن معاویه گفته است که یا تو را وادار به بیعت با او کنم و یا تو را به به خدا ملحق کنم( یعنی اینکه تو را بکشم).

امام پس از خواندن نامه از جواب دادن به نامه امتناع کرد و هنگامی که پیک حامل نامه گفت که پاسخ نامه را نمیدهی؟ امام فرمود که پاسخش عذاب دردناک الهی است که به زودی گریبان او را می گیرد.پس از شنیدن این پاسخ ابن زیاد دستور آماده سازی سپاه برای نبرد با امام حسین (ع)را داد و به سمت کربلا حرکت کردند.

 آغاز واقعه کربلا

پس از استقرار حسین(ع) و در روز های بعد سپاه چند هزار نفری ابن زیاد به فرماندهی اشخاصی چون عمر بن سعد به کربلا آمده و رو در روی امام، خانواده و یارانش اردو زدند.در آن زمان و قبل از واقعه عاشورا امام حسین (ع)چندین بار با عمر بن سعد مذاکره کرد تا آن ها را از جنگ و نبرد منصرف سازند.اما پس از نامه نگاری های که توسط سه شخص عمربن سعد، عبید الله ابن زیاد و یزید انجام می شد و مشورت با آدم هایی همچون شمرتصمیم به نبرد با امام حسین(ع ) گرفتند( شرح کامل وقایع در این مقال نمی گنجد).

سپاهیان کوفه از روز هفتم محرم آب را بر امام حسین (ع)بستند و  روز نهم محرم با آمدن شمر بن ذی الجوشن با دستور پسر زیاد مبنی بر حمله عمر بن سعد عصر همان روز دستور لشکر کشی به سمت خیمه های حسین(ع)و یارانش را صادر کرد که با مهلت خواستن آن شب توسط امام حسین (ع)برای راز و نیاز با خدا رو به رو شدند. آن ها شب دهم را به امام و یارانش که ۷۲ تن بودند مهلت دادند.

وقایع روز عاشورا

صبح روز دهم نبرد بین سپاه عظیم کوفه و امام حسین (ع)آغاز شد. امام حسین (ع)که ۳۲سواره و چهل پیاده نظام داشت در اولین نبرد پنجاه تن از یارانش به شهادت رسیدند پس از آن بقیه یاران و سپس پسران بنی هاشم همچون حضرت علی اکبر(ع)، حضرت قاسم و بقیه جوانان به نبرد برخواستند و شهید شدند. علم دارکربلا حضرت عباس (ع)نیز که برای آورردن آب به سمت رود فرات رفته بود به شهادت رسید.

در انتها حسین بن علی (ع) بی یارو یاور تنها به جنگ با سپاهیان کوفه رفت.

در ابتدا کسی حاضر به نبرد با ایشان نبود پس ازآن شمر به پیاده  نظام خود دستور داد که امام را با تیرها نشانه بگیرند، بدن مطهر حسین(ع)پر ازتیر شد ایشان کمی ایستادند تا خستگی ناشی از نبرد و این تیرها که بر جان و بدنشان فرود آمده بود را کمتر کند که با سنگی پیشانی ایشان را شکافتند، پس از آن تیر مسموم و سه شعبه ای بر قلبش فرود آمد، پس از آن ضربه های محکمی بر سر و شانه ی راست ایشان نشست،همچنین تیری به گلو و نیزه ای به پهلوی ایشان زدند که باعث افتادن ایشان از اسب شد.

در آن هنگام شمر و جمعی از سپاهیانش به نزدیکی گودال قتلگاه آمدند، در آن زمان شمر دستور داد که کار امام را تمام کنند اما کسی جرات انجام این کار را نداشت.

در نهایت سر حسین بن علی از تن جدا و لباس، عمامه و انگشترش را به غارت بردند و با اسب بر پیکر پاک ایشان تاختند.

بعد از آن خیمه ها به غارت رفته و اهل بیت حسین بن علی(ع)به اسارت گرفته شدند و به شام و نزد یزید فرستاده شدند. و تن های مطهر شهدای کربلا پس از دو یا سه روز توسط اهالی قبیله بنی اسد شبانه به خاک سپرده شدند.

عزاداری محبان اهل بیت(ع)

پس از آن شیعیان و محبان اهل بیت(ع) از جمله مردم ایران بعد از ورود اسلام و تشیع به کشور هر ساله مراسم و عزاداری های را برای بزرگداشت آن واقعه در ماه های محرم و صفر برگزار می کنند.

این مراسم هر سال در شهرهای مختلف کشور و به شیوه های مختلف برگزار می گردند.

در ادامه مطلب سایت میزبان یاب به معرفی آداب و رسوم برخی از شهرهای کشور چون زنجان، یزد، خرم آباد پرداخته است.

اگر که شما در دهه اول محرم قصد سفر به یکی از این شهرها و شرکت در مراسم عزاداری آن ها را دارید می توانید برای اقامت از آپارتمان ها و سوئیت هایی که به صورت روزانه اجاره داده می شوند استفاده نمایید.

سوگواری حسینی در کشور ایران

در تمام شهرها و روستاهای کشور مراسم  و مجالس روضه خوانی(خواندن اشعاری در بزرگداشت واقعه عاشورا و شهادت دیگر امامان (ع)) در دهه اول محرم و دهه های بعد از آن در حسینیه ها، تکایا و خانه ها به صورت مجالش زنانه و مردانه انجام می شوند و دسته های عزاداری با دمام، سنچ، زنجیر،  بیرق و علم  در خیابان ها به سوگواری مشغول می شوند و خیابان های شهرمملو از پرچم ها ی سیاه و سرخ که نشان از خون خواهی ست، می شوند.همچنین برخی از افراد در این روزهای عزا به پخش نذری در بین مردم و بیشتر نیازمندان مشغول می شوند.

 

• قربانی کردن دام و نذری دادن در ماه محرم و صفر

قربانی کردن و نذری دادن به مردم در ایام خاص و مناسبات مذهبی چه در میلاد امامان (ع) و چه در شهادتشان یکی از آداب و رسومی است که در بین مردم رواج دارد.

انجام این آئین در ماه های محرم و صفر بیشتر به چشم می خورد و در شهرهای مختلف ایران خانواده ها طبق رسم هر ساله به

پختن غذا و پخش آن در بین مردم و نیازمندان مشغول می شوند

قربانی چند هزار راس دام در حسینیه اعظم زنجان

این آئین در شهر زنجان و حسینیه اعظم آن به طور گسترده و در حجم زیادی انجام می شود. در واقع هر ساله در روز هشتم محرم که در نزد شهروندان زنجانی به یوم العباس معروف است دسته ی بزرگ عزاداری تشکیل شده از شهروندان زنجانی، برخی از مقامات بلند پایه و خیل کثیر مسافرانی که برای شرکت در این مراسم به این شهر آمده اند، از حسینیه اعظم با قدمتی صد ساله شروع به سینه زنی و سوگواری می کنند تا زمانی که به محل امام زاده سید ابراهیم برسند.

در این روز نذورات مردم که به چند هزار راس دام(گاو، گوسفند، شتر) هستند ذبح و در بین خیل عظیم عزادارن که به ۵۰۰هزار نفر می رسند پخش و توزیع می گردد.

گفته می شود حسینیه اعظم زنجان به عنوان قربانگاه دوم بعد از «منا» عربستان برای مراسم حج به شمار می رود.

همچنین در این روز که عزاداری با نظم و شیوه بسیار خاصی انجام می شود چند صد میلیون تومان نذورات نقدی نیز از طرف شرکت کنندگان در مراسم به حسینیه اعظم داده می شود.

مسافرانی که قصد شرکت در این گردهمایی عظیم برای سوگواری سید وسالار شهیدان را دارند می توانند برای اقامت از آپارتمان و یا سوئیت هالیی که به صورت روزانه اجاره داده می شوند و تمامی امکانات مناسب رفاهی را دارا هستند، استفاده کنند.

• سینه زنی مخصوص بوشهری ها

از دیگر آئین های عزاداری برای امام حسین (ع) و دیگر امامان سینه زنی است. این رسم یک آئین عربی برای سوگواری ها می باشد که وارد آداب و رسوم ایرانی ها برای سوگواری های محرم  و روز عاشورا شده است.. در سینه زنی افراد براساس ضرب و ریتمی که نوحه خوان یا مداح با آن می خواند بر سینه و برخی اوقات برسر خود می زنند.

یکی از معروف ترین دسته های سینه زنی سینه زنی بندریان استان بوشهر می باشد. مردم بوشهر که برای عزاداری ها از سنج و دمام به ریتم سنتی و بومی آن منطقه استفاده می کنند پس از دمام زنی مداحی شروع به خواندن نوحه و مداحی می کند تا اینکه مردم(دسته های سینه زنی از مردها تشکیل می شود و زن ها اصولا در دسته ها حضور ندارند و در خانه ها و یا تکیه های مخصوص به عزاداری می پردازند) به صورت حلقه های گرداگرد هم جمع می شوند و دست چپ خود را به کمر فرد سمت چپ خود گرفته و با دست راست  و به ضربی واحد، هماهنگ و سنگین بر سینه خود می زنند و آرام به دور مداح که در وسط حلقه های مردم قرار گرفته است می چرخند.

این سبک سینه زنی در بین مردم خوزستان نیز رایج است اما به نوحه و عزاداری بوشهری ها شهرت دارد.

اگر که شما مایل به شرکت در سوگواری های مردم بوشهر در دهه اول محرم هستید  می توانید برای اقامت  و اسکان چند روزه در این شهر از آپارتمان و سوئیت هایی که به صورت روزانه اجاره داده می شوند استفاده کنید.

• سقایی(آب دادن به تشنگان) 

یکی دیگر از آئین های مرسوم در سوگواری های ماه محرم رسم سقایی یا آب دادن به تشنگان می باشد. در واقع سقایی الگو گرفته از نقش حضرت عباس (ع) در واقعه کربلا  (مسئولیت آب آوری از رود فرات برای کودکان، اهل بیت امام حسین(ع) و دیگر خانواده های بنی هاشم  و یاران امام حسین را بر عهده داشت) می باشد و هرساله به شکل گسترده ای در هر دسته ی عزاداری شاهد وجود شخص یا اشخاصی که مسئول آب رساندن به سینه زنان، روضه خوانان و مردم شرکت کننده در مراسم  هستیم.

در برخی از شهر ها به خصوص شهرهای جنوبی به دلیل گرمی آب و هوا به جای آب به سوگواران تشنه لب شربتی خنک می دهند.

سقایی لب تشنگان در همدان

این رسم در شهر همدان بیش از ۱۲۰سال است که به طرز و شیوه ی خاصی انجام می گیرد، در حقیقت دسته ی از شهروندان همدانی به نام دسته ی سقایان هر ساله در روز تاسوعا و عاشورای حسینی با برتن کردن لباس های مشکی مخصوص نظیر لباده، لچک(برای جوانان دسته) و دستار(پیرغلامان سقا) طی مراسمی خاص چون وضو گرفتن و صلوات فرستادن و با پای برهنه و با در دست داشتن ظروف مسی و برنجی مخصوص آب دادن به تشنگان و کشکول های از صدف که نمادی از مشک آب می باشند به عزاداری و سوگواری به سبک ویژه ای می پردازند

. در این آئین که به ثبت سازمان میراث فرهنگی کشور رسیده است سقایان با خواندن اشعار و روضه در زمینه آب رساندن به تشنگان کربلا به گریه و سوگواری مشغول می شوند. در این مراسم سقایان نه سینه می زنند و نه از علم وکتل استفاده می کنند. همچنین از خوردن و نوشیدن تا زمانی که در دسته قرار دارند امتناع می کنند.

سقایان همدانی در روز عاشورا

علاوه بر این ها سقایان در روز عاشورا در کشکول های خود سیب سرخ(نذر افرادی که حاجت خود را گرفته اند) می گذارند و دوباره مراسمی سوگواری در بازار و خیابان برگزار می کنند و سیب ها را در میان مردم پخش می کنند.

ظهر عاشورا نماز خود را در خیابان می خوانند و پس از آن به عباسیه( مکانی شبیه به حسینیه به نیت خانه ی حضرت اباالفضل) رفته و پس از به یاد آوردن و خواندن فاتحه برای سقایانی که درگذشته اند مراسم خود را به پایان می رسانند.

این مراسم یکی از آئین هایی است که شرکت کردن در آن خالی از لطف نیست و به کسانی که قصد سفر به شهرهای دیگر و شرکت در مراسم سوگواری سنتی  آن ها را دارند توصیه می شود به همدان سفر کنند و با اجاره کردن  آپارتمان و  سوئیت به صورت روزانه روزهای تاسوعا و عاشورا را در این شهر سپری کنند.

• بانگ و چاووش فرا رسیدن محرم درشهر کاشان

شهر کاشان اصفهان یکی از شهرهایی است که  مراسم سوگواری برای امام حسین (ع) به طور ویژه ای انجام می شود و تمام شهر یکپارچه سیاه پوش و عزادار پسر فاطمه شده و  سوگواری به صورت گسترده و توسط چند صد دسته ی عزاداری این شهر انجام می شود.دسته ها و هیئت های عزاداری با تمام ادوات نظیر دمام، کتل، نخل و علم به خیابان ها آمده و به سوگواری مشغول می شوند.

یکی از آئین های این شهر چاووش و بانگ فرا رسیدن ماه محرم می باشد در واقع یک هفته  و به خصوص در روز آخر ماه ذی حجه  و قبل از شروع دهه ماتم دسته های شهر کاشان با نخل و علم به خیابان ها آمده و خبر نزدیک شدن به ماه ماتم و عزای حسینی را به مردم شهر می رسانند.

• نخل گردانی 

از دیگر مراسم دهه اول محرم که در برخی از شهرهای ایران به خصوص شهرهای مرکزی و کویری برگزار می گردند و دارای قدمتی چندین ساله است، نخل گردانی می باشد.

نخل گردانی در واقع یک مراسم نمادین تشیع پیکر امام حسین (ع)می باشد. مردم در این مراسم یک سازه چوبی تابوت مانند بزرگ و سنگین که به وسیله پارچه هایی به رنگ سبز و مشکی و برخی نماد ها تزئین شده است توسط خیل عظیمی از مردم در دهه ی اول محرم به خصوص در روزهای تاسوعا و عاشورا و در ساعات مختلف روز مانند: ساعات بعد از ظهر روز دهم که به صورت نمادین ساعات بعد از شهید شدن امام حسین می باشند، در خیابان ها و میدان ها گردانده می شود.

نخل گردانی یزدی ها

نخل گردانی در شهر یزد به صورت ویژه برگزار می گردد و عاشقان اهل بیت هر ساله از پنجم محرم تا روز عاشورا نخل هایی را که در حسینیه ها یا تکایا نگه داشته اند را همراه با کتل، علم و برخی دیگر از وسایل عزاداری بیرون آورده و  در بین مردم و سینه زنان می گردانند.

به دلیل بزرگی این نخل ها برخی اوقات فردی به عنوان ناظم در جلو نخل و بر روی چوب ها ایستاده و به عنوان راهنما راه را نشان افراد می دهد. همچنین دو نفر در قسمت های جلویی و بخش پپشی نخل ایستاده و به شعر خوانی در عزای امام حسین(ع) و شهیدان واقعه کربلا می پردازند.

گفته می شود به دلیل قدمت و شکوه نخل گردانی در یزد، جزء آداب و رسوم مذهبی به ثبت سازمان میراث فرهنگی کشور رسیده است.

اگر که شما نیز می خواهید به شهر ولایت مدار یزد سفر کرده و در این مراسم بزرگ شرکت کنید می توانید با اجاره سوئیت و آپارتمان های مبله چند روز آخر دهه اول محرم را در این شهر بگذرانید.

• طشت گردانی اردبیلی ها

یکی دیگر از آئین های محرم مردم ایران که عشق و ارادت خود را در همه ی دوران و به شیوه های مختلف به اهل بیت نشان داده اند، طشت گردانی آذری های عزیز و به خصوص مردم اردبیل در پیشواز محرم و و واقعه دردناک عاشورامی باشد.

در این مراسم که امروزه در استانهای آذری زبان و همچنین برخی از شهرها همچون ورامین برگزار می گردد، مردم سه روز قبل از ماه محرم به پیشواز ماه غم رفته و طشت هایی از جنس مس و برنج را به وسیله کوزه های آب پر آب کرده در بین مردم حاضر در مجلس که به ذکر مصیبت و همچنین سینه زنی مشغول هستند، می گردانند و در آخر مراسم همه ی حاضران در این مراسم از این آب به نشانه تبرک جستن می نوشند.

در حقیقت این آئین برگرفته از واقعه کربلا و زمانی که حر ریاحی با سپاه هزار نفره اش برای مقابله با کاروان امام حسین(ع) در مسیر بین مکه و کوفه به کاروان آن حضرت نزدیک شده و امام حسین ع برای رفع تشنگی آن ها و اسب هایشان آب مشک های که همراه خود داشتند را در طشت ها خالی کرده تا سپاهیان حر و اسب هایشان سیر آب شوند.

• لرستان و گل مالی(خه ره مالی)

گل مالی یکی ازآداب و رسوم عزاداری مردم غیور لرستان می باشد که در هنگام عزاداری برای عزیز از دست رفته و یا در سوگ شهیدان واقعه کربلا  انجام می شود. در این نوع عزاداری که در استان های لرستان به خصوص شهر خرم آباد و استان هایی چون ایلام و کرمانشاه و در برخی از شهرهای خوزستان انجام می شود مردم برای نشان دادن ناراحتی سر و تن خود را به گل آغشته می کنند.

گل مالی مردم خرم آباد در روز عاشورا

در شهر خرم آباد لرستان ابتدا اشخاصی که می خواهند در روز دهم محرم خود را گل مالی کنند سه روز قبل و در روز هفتم که براساس رسوم این خطه از سرزمین ایران به آن تراش عباس گفته می شود به حمام رفته و به پیراستن خود مشغول می شوند .

پس از آن برخی از افراد به جمع کردن هیزم و چوب از سطح شهر، برای خشک شدن افرادی که سر تا پای خود را در گل می کنند مشغول می شوند. همچنین حوضچه هایی که قرار است مردها برای گلی کردن خود در آن ها غوطه ور شوند بدر روز نهم محرم به وسیله خاک رس پر می شوند و در روز دهم که جوانان قبل از طلوع آفتاب لباس سیاه خود را به تن می کنند. و بعد از مخلوط کردن این خاک با گلاب و به دست آوردن گلی خوشبو  سر و تن و لباس خود را به گل آغشته می کنند.

همچنین برخی از افراد نظیر خانم ها و یا کودکان با کاسه ای کمی از گل حوض را به خانه برده و به نشانه ی عزاداری سر یا صورت و لباس اعضای خانواده را گل می مالند.

• شیرخوارگان حسینی

از دیگر مراسمی که در دهه اول محرم و در سراسر کشور برگزار می گردد می توان به آئین شیر خوارگان حسینی اشاره کرد. در واقع برای ابراز همدردی مادران به خصوص مادران جوانی که بچه ی کوچکی را به همراه دارند با مادر حضرت علی اصغر(ع) که در روز عاشوارا داغ فرزند کوچک خود را دید، در اولین جمعه محرم که به حضرت علی اصغر اختصاص دارد با بچه ها ی خود که نوزادی بیش نیستند به مهدیه ها و یا حسینیه ها رفته و با پوشاندن لباس عزا به فرزندانشان همراه با مداح و روضه خوان به  سوگواری برای شهیدان کربلا  و به خصوص علی اصغر می پردازند.

این همایش که امروزه در حال پیشرفت و تبدیل شدن به یک همایش و رویداد جهانی می باشد تنها حدود ۱۷سال است که به عنوانیک آئین و رسم شناخته می شود.

• شام غریبان

شام غریبان که مراسم غروب شب عاشورا  وبی یار ویاور ماندن اهل بیت امام حسین (ع) را روایت می کند نه تنها در کشورمان بلکه در برخی از کشورهای همسایه چون عراق و پاکستان و همچنین در کشورهای دیگر شیعیان به صورت دسته های کوچک در حسینیه ها برگزار می کنند.

در این مراسم غمناک که اوج بی کسی خاندان بنی هاشم و اهل بیت یاران امام حسین(ع) را در شب عاشورا روایت می کند، نه علمی بیرون آورده می شود و نه سنچ و دمام، همه با نوایی آرام شروع به شعر و روضه خوانی برای شهدای عاشورا و اسیران می کنند.نور و روشنایی خیابان های شهر و مکان هایی که مراسم شام غریبان در آن برپا می شود گرفته شده و با روشن کردن شمع توسط افراد روشنایی کمی در ظلمت شب نمایان می شود.

شب روز عاشورا در مشهد و قم

این مراسم در شهرهایی چون قم و مشهد به دلیل زیارتگاهی بودن با شکوه تر انجام می شود. در شهر مشهد در شب شام غریبان و پس از غروب آفتاب خادمین حرم شمع به دست و منظم دور یکی از صحن ها ایستاده و شعرخوانی می می کنند. همچنین افرادی که در آنجا حضور دارند با شمعی در دست و اشکی بر چشم با خادمان همراهی کرده و به سوگواری برای سید و سالار شهیدان می پردازند.

شما می توانید با سفر به مشهد مقدس هم به زیارت امام رضا (ع) بروید و هم اینکه در مراسم عزای حسینی و به خصوص شام غریبان شرکت کنید. نگران شوغی شهر مشهد در آن روزها و کمبود مکان های اقامتی نباشید. سایت میزبان یاب با اجاره سوئیت و آپارتمان ها به صورت روزانه  به شما کمک می کند تا مکانی مناسب برای اسکان چند روزه در آن شهر داشته باشید.

• سنچ و دمامه زنی در شهرهای جنوبی

از دیگر مراسم سوگواری برای سید و سالار شهیدان سنج و دمام زنی هست که بیشتر در استان های جنوبی همچون بوشهر و خوزستان انجام می شود.

در این مراسم از سازهای موسیقی سنتی و آئینی چون بوق، سنج و دمام برای چاووش عزاداری حسینی استفاده می شود. در حقیقت دسته ی دمام زنی در جلوی سینه زن ها حرکت کرده و براساس ضرب مشخصی مشغول نواختن می کنند تا از اطراف کسانی که می خواهند در مراسم شرکت کنند با شنیدن این صدا به این دسته ها بپیوندند و مجلس عزای امام حسین(ع) با شکوه هر چه تمام تر برگزار گردد.

دمام زنی بوشهری

در شهرهای مختلف امروزه از دمام و سنج استفاده می کنند اما  همچون بوشهر از قانون خاصی تبعیت نمی کنند. در حالی که در استان بوشهر دسته ی دمام زنی متشکل از بوق، هفت تا یازده دمام که از پوست ساخته شده است و سنج هایی با دسته چوبی می باشد که فردی در وسط به نام «اشگون زن» هدایت این گروه را براساس نوایی که بر دمام خود می زند، را برعهده می گیرد.

این سبک دمام زنی بوشهری همراه با تعزیه و سینه زنی صحنه ای تماشایی اما پر غم را رقم می زند.

• تعزیه خوانی در شهر خوانسار اصفهان

تعزیه یکی دیگر از شعائر و آداب و رسوم سوگواری حسینی می باشد که در طول دو ماه محرم و صفر در شهرهای مختلف کشور نظیر مشهد، قم و اصفهان، اردبیل، شهرهای استان های خوزستان،یزد، همدان و زنجان با شکوه  و براساس  واقعه کربلا برگزار می گردد. در واقع تعزیه نمایشی است که در آن بازیگرانی در نقش شخصیت های واقعه کربلا ظاهر شده و اتفاقات آن روز را به تصویر می کشند. تعزیه خوانی در محل هایی همچون حسینه های بزرگ و یا در خیابان هایی که برای این کارآماده شده اند برگزار می شوند و مردم در اطراف به تماشای تراژدی واقعی و غمناک کربلا  می نشینند.

تعزیه روستای قودجان

در تاریخ بیستم تا بیست و هشتم ماه صفر هر سال یکی از بزرگترین تعزیه های جهان برای به تصویر کشیدن مصائب کربلا در روستای قودجان شهر خوانسار برگزار می گردد.

این تعزیه به مدت نه روز و در حسینه ی حضرت ابوالفضل العباس (ع) این روستا که متشکل از سه طبقه می باشد و حدود شصت هزار نفر را در خود جای می دهد و با ساختمان های اطراف خود که شامل خوابگاه برای مسافران نیز می باشد، مساحتی حدود ده هزار متر مربع دارد توسط اساتید و بزرگان شبیه سازی(تعزیه خوانی) برگزار می شود.

هرساله تعداد زیادی از دوستداران مکتب اهل بیت (ع) به این روستا سفر کرده و از نزدیک به تماشای تعزیه مشغول می شوند.

مسافران همچنین می توانند با توجه به فاصله بیش از دو ساعت خوانسار تا اصفهان برای اقامت از آپارتمان ها و سوئیت هایی که در شهر اصفهان وجود دارند و به صورت روزانه اجاره داده می شوند، استفاده کنند تا علاوه بر شرکت در این تعزیه از جاذبه های دیدنی اصفهان نیز دیدن نمایند.

• زنجیر زنی

زنجیرزنی یکی دیگر از کارهایی است که محبان اهل بیت ع در کشورهای ایران، عراق، هند و پاکستان برای ابراز همدری با اسیران کربلا بعد از واقعه عاشورا که غل و زنجیر شده بودند، انجام می دهند.

این مراسم در شهرهای مختلف ایران و در صف ها و دسته های منظم و به صورت واحد انجام می شود و افراد در ردیف هایی با در دست داشتن زنجیرهایی که به صورت خوشه به چوبی متصل هستند براساس ضرب و آهنگ مداحی که مداحان و روضه خوانان در جلوی دسته می خوانند بر کتف و کمر و در برخی موارد به سر خود می زنند.

گفته می شود این  نوع مراسم ریشه درفرهنگ سوگواری مردم هند و پاکستان دارد که در زمان حکومت قاجار به ایران راه پیدا کرده است.

این نوع مراسم توسط برخی از فقها و بزرگان چون سید ابوالحسن اصفهانی و سید محسن امین تحریم شده است.

• پیاده روی اربعین

بعد از اتمام دهه اول محرم و با نزدیک شدن به ماه صفر زمزمه رفتن به پیاده روی اربعین در بین دوستداران اهل بیت(ع)شنیده می شود که با اشتیاق خاصی از این سفر معنوی حرف می زنند.

در واقع پس از واقعه عاشورا و برگشت اسیران پس از چهل روز به خاک کربلا و زیارت امام حسین(ع) و یارانش سنت زیارت قبر آن حضرت در روز اربعین که مصادف با بیستم ماه صفر است رواج پیدا کرد. البته در ابتدا و با توجه به نظام حاکم بر آن منطقه و طی این چند صد سال تعداد کمی از محبان از شهرهای دیگر کشور عراق به سمت کربلا حرکت می کردند و روز اربعین را به زیارت و عزاداری در کنار قبر آن حضرت مشغول می شدند.

امروزه و پس از سقوط حزب بعث عراق و  ایجاد روابط دوستانه بین کشورهای ایران و عراق، شهروندان ایرانی، افغانی، پاکستانی، لبنانی و حتی شیعیان کشورهای اروپایی و آمریکایی و همچنین برخی از افراد با ادیان و مذاهب دیگر همچون ارمنی، مسیحی و مسلمانانی با مذهب تسنن در  این راهپیمایی میلیونی(بیش از بیست میلیون نفر) که به آن«مشایه» گفته می شود شرکت کرده و به انجام اعمال زیارتی آن حضرت و عزاداری مشغول می شوند.

مسیر اصلی مشایه

در واقع مسیر اصلی راهپیمایی از شهر نجف به کربلا می باشد که حدود هشتاد کیلومتر مسافت دارد و مملو از موکب ها، چادر ها و همچنین خیمه و منزلگاه هایی برای استراحت  و خوردن غذا و آشامیدنی است.

اما برخی از افراد به صورت کاروان هایی از مشهد مقدس و یا از دیگر شهرهای ایران همچون اهواز از همان شهر و دیار خود پیاده روی خود را شروع می کنند و مسیری بیش از هزار کیلومتر را در زمانی نزدیک به یک ماه طی می کنند. به همین دلیل در شهرهای مرزی ایران همچون سوسنگرد(پایانه مرزی چزابه)، خرمشهر وآبادان(پایانه مرزی شلمچه)، ایلام و شهرمهران(پایانه مرزی مهران)  با تمام شدن دهه محرم و نزدیک شدن به ماه صفر موکب ها و خانه هایی برای اسکان موقت زائران حسینی تعبیه شده اند تا بتوانند در این منزلگاه ها به استراحت بپردازند.

ایام دهه اول محرم

مردم کشورمان شب های دهه اول محرم را به برخی از شهدای عاشورا همچون علی اصغر، حضرت عباس و … اختصاص داده اند و سعی می کنند در آن روز بیشتر به سوگواری برای آن شهید یا شهیدان بپردازند.

در اینجا به صورت خلاصه و تیتر وار نام این شب ها را بیان می کنیم.

شب اول محرم به پسر عموی امام حسین مسلم ابن عقیل که قبل از رسیدن امام در کوفه به شهادت رسید اختصاص داده شده است.

شب و روز دوم که زمان ورودکاروان به سرزمین کربلا و برپا کردن خیمه ها می باشد به همین اسم نامگذاری شده است.

شب سوم به دختر سه ساله امام حسین(ع) حضرت رقیه که پس از واقعه عاشورا به اسارت گرفته شد و در شام به شهادت رسید،اختصاص داده شده است.

شب چهارم به حر بن یزید ریاحی و پسران حضرت زینب اختصاص یافته است.

شب پنجم به اسم برخی از شهدای رو دهم نظیر زهیر، حبیب بن مظاهر و عبدالله بن حسن کودک هشت ساله امام حسن(ع)نام گذاری شده است.

شب ششم به حضرت قاسم پسر سیزده ساله امام حسن(ع) که شهادت را شیرین تر از عسل می دید، اختصاص داده شده است.

شب هفتم به نوزاد شش ماهه امام حسین(ع)، علی اصغر، که با تیر سه شعبه مسموم بر گلوی کوچک آن زدند و به شهادت رساندند اختصاص داده شده است.

شب هشتم به اولین فرد از بنی هاشم که به میدان جنگ رفت و به شهادت رسید، فرزند برومند امام حسین(ع)، حضرت علی اکبر اختصاص یافته است.

شب نهم و تاسوعا به علم دار دشت کربلا، واقعه عاشورا و ساقی لب تشنگان، پسر ۳۴ساله امام علی(ع)که به طرز دردناکی به شهادت رسید اختصاص یافته است و به یوم العباس شهرت یافته است.

شب عاشورا به نام سید الشهدا، نماد آزادگی در سراسر جهان، امام حسین(ع) نامگذاری شده است.